Thứ Sáu, 28 tháng 6, 2013
Thứ Hai, 24 tháng 6, 2013
Album xẩm - NSUT Hà Thị Cầu
Hà Thị Cầu (1928 - 3 tháng 3, 2013) là một nghệ nhân hát xẩm. Bà được mệnh danh là "báu vật nhân văn sống" và là nghệ nhân hát xẩm cuối cùng của thế kỷ 20.
Bà tên thật Hà Thị Năm (Cầu là cách gọi theo tên con trai cả ở vùng Yên Mô, Ninh Bình). Theo một số nhận định, bà sinh năm 1917, tuy nhiên theo chị Mận, con gái của bà, thì bà sinh năm 1928 tại huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định trong một gia đình ba đời hát xẩm. Cha bà là một người hát xẩm bị khiếm thị. Năm 11 tuổi, cha mất và bà cùng mẹ rời Nam Định về sinh sống tại thôn Quảng Phúc, xã Yên Phong, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình.
Khoảng tám tuổi, bà đã đã bê chiếc thau đồng theo bố mẹ lê la khắp các chợ quê để hành nghề hát xẩm kiếm sống. Định cư tại Yên Mô (Ninh Bình), hai mẹ con bà nương nhờ học hát tại nhà ông trùm xẩm Chánh Trương Mậu khi đó hiện là trưởng sáu gánh hát ở Ninh Bình. Năm 16 tuổi bà trở thành người vợ thứ 18 của ông trùm xẩm Nguyễn Văn Mậu (biệt danh là Chánh Trương Mậu). Năm đó ông Mậu 49 tuổi, từng chung sống với 17 người đàn bà, trong đó có 8 bà chính thức. Khi bà 33 tuổi thì ông Mậu qua đời., để lại cho bà bảy người con; sau thì bốn người lần lượt qua đời vì bệnh đậu mùa. Con rể bà làm nghề đánh cá còn con gái buôn bán rong các chợ Bút, chợ Ninh, chợ Nam Dân ở Ninh Bình.
Vợ chồng bà có mảnh đất từ trước 1945. Năm 1954, khi về định cư thì gia tài chỉ có hai cái niêu, một dùng để rang và một dùng để nấu. Từ nhỏ bà đã hát xẩm nhưng lại không biết làm nghề gì khác nên đời sống rất nghèo khổ. Vì nghèo nên bà đã mất một người con sơ sinh còn một người nữa thì phải đem cho. Gần đây mẹ con bà mới đoàn tụ.
Cuối những năm 1980 nhà bà mới được Chính phủ Việt Nam cấp ruộng. Năm 1992, gia đình bà xây một căn nhà nhưng không có công trình phụ..
Bà mất ngày 03 tháng 03 năm 2013 tại nhà riêng ở xã Yên Phong, Yên Mô, Ninh Bình, thọ 86 tuổi.
Năm 1977, sau ngày Việt Nam thống nhất, bà viết bài Theo Đảng trọn đời. Sau đó, bà được tham dự nhiều hội diễn văn nghệ quần chúng toàn quốc, đoạt được nhiều huy chương vàng và giải thưởng đặc biệt. Năm 1981-1982, bà được Nhạc viện Hà Nội mời tham gia phụ trách chương trình nghệ thuật chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V. Bà đã nhận được bằng khen năm 1998 của Đài Tiếng nói Việt Nam và giải đặc biệt "Nghệ nhân hát chèo tỉnh Ninh Bình" trong Liên hoan Trích đoạn tuồng chèo hay toàn quốc. Năm 2008, Nghệ nhân Hà Thị Cầu đã nhận được giải thưởng Đào Tấn, giải thưởng dành cho những đóng góp trong việc gìn giữ vốn quý nghệ thuật dân tộc. Bước vào tuổi 80, bà kết thúc công việc hát rong của mình. Hoàn cảnh khó khăn của gia đình bà đã được đề cập nhiều trên các phương tiện truyền thông và đã nhận được nhiều sự ủng hộ tích cực của nhiều người hảo tâm. Những làn điệu xẩm cùng giọng hát của bà là những di sản quý giá còn lại của nghệ thuật xẩm. Bà đã được Hội văn nghệ dân gian Việt Nam tổ chức trao tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian vào ngày 25 tháng 12 năm 2004 và đã được Nhà nước Việt Nam trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú. Mặc dù những giải thưởng và danh hiệu, nhưng cuộc sống của bà vẫn vô cùng khổ cực. Đến cuối đời, bà vẫn chưa một ngày thoát khỏi cảnh nghèo khó và gia đình bà Cầu thuộc diện những hộ dân nghèo nhất xã Yên Phong. Nghệ nhân Hà Thị Cầu tuy không biết chữ nhưng có rất nhiều câu cửa miệng. Chẳng hạn khi hỏi chuyện cát-xê khi xưa, bà buột miệng: "Bảo Đại [ý nói đồng tiền Bảo Đại] làm hại ăn mày"; hay chuyện bà đang phải uống thuốc thì bà nói: "Thuốc nam đánh giặc thuốc bắc lấy tiền". Có một câu mà bà Cầu nhắc lại nhiều lần: "Vất vả tại số, dở dương tại giờ-ời"
| “ | Nghệ nhân Hà Thị Cầu là một pho sử sống về nghệ thuật hát xẩm. Cuộc đời bà như một con tằm đã xong kiếp nhả tơ. Không ruộng vườn, không lương hưu, vẫn nghèo khổ như thuở ôm con đi hát rong khắp mọi miền, bà sống dựa vào tình thương yêu, sự giúp đỡ của những người yêu mến giọng hát của bà. | ” |
—Nhạc sĩ Quang Long
| ||
| “ | Trong nghệ thuật hát xẩm, bà Hà Thị Cầu được đánh giá là nghệ nhân duy nhất còn lưu giữ được nhiều làn điệu cổ của nghề. Bà cũng là người có thể tự đặt lời mới mang hơi thở của thời đại cho các làn điệu xẩm truyền thống." | ” |
—Báo Thanh Niên
| ||
| “ | ... cách hát và chơi đàn của nghệ nhân Hà Thị Cầu vô cùng độc đáo và ở Việt Nam gần như không có người thứ hai." | ” |
—Nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa
| ||
.jpg)
Xẩm chợ - Xuân Hinh
Anh đây mục họa vô nhân
Nghe em nhan sắc lòng xuân não nùng
Ấy dù em mặt phấn má hồng
Dửng dưng anh chẳng thèm trông làm gì
Mục họa vô nhân anh đây mục họa vô nhân
Nghe em nhan sắc lòng xuân anh não nùng
Dù em mặt phấn má hồng
Mặt phấn má hồng dù em mặt phấn má hồng
Dửng dưng anh chẳng thèm trông làm gì
Lấy anh đi trước để làm vì
Tay thì dắt díu tay thì quàng vai
Vén tay sờ chốn em ngồi
Sờ chốn em ngồi, vén tay sờ chốn em ngồi
Anh thời chẳng thấy em thời thở than
Bâng khuâng như mất lạng vàng
Cái sênh cái trống cái đàn ai mang
Ai ơi thương kẻ dở dang
Thương kẻ dở dang ai ơi thương kẻ dở dang
Miệng ca tay gảy khúc đàn tương tư
Chẳng yêu chẳng nể chẳng vì
Cũng liều nhắm mắt bước đi sao đành
Một duyên hai nợ ba tình
Hai nợ ba tình một duyên hai nợ ba tình
Chữ duyên chữ vướng mối tình ai mang
Kẻo rồi đi nhớ về thương
Kẻo còn để mối tơ vương lên lòng
Đôi ta chút nghĩa đèo bòng
Chút nghĩa đèo bòng đôi ta chút nghĩa đèo bòng
Cũng nhiều con mắt tấc lòng giám sai
Ngại ngùng những bước chông gai
Trần gian nhãn nhục nào ai biết gì
Chữ tình là chữ chi chi
Là chữ chi chi chữ tình là chữ chi chi
Yêu nhau phải bảo đường đi lối về
Đôi ta đã trót lời thề đường xa dắt díu đi về có đôi
Đến đâu người đứng ta ngồi
Khi đàn khi hát những người chung quanh
Ai ơi ăn ở cho lành
Ăn ở cho lành ai ơi ăn ở cho lành
Đôi bên hàng phố dắp danh đón mời
Đố ai đến chốn chợ trời
Mà đố ai đến chốn chợ trời
Dẫn anh lên khoắng một vài ả nàng tiên
Đường Trường Chông Chênh - Quốc Phòng
Nhà hát Chèo Hà Nội luôn được coi là cái nôi chắp cánh cho tài năng trẻ trên bước đường chinh phục khán giả ở môn nghệ thuật cổ truyền. Và Bùi Quốc Phòng, "quân" mới toanh của Nhà hát liên tục được giao những vai quan trọng trong những vở mới, đã dần được khán giả yêu mến. Chàng trai sinh năm 1988, xuất thân từ đất chèo Thái Bình từ khi theo học Trường Cao đẳng Văn hóa nghệ thuật của tỉnh đã luôn là trò giỏi trong mắt các thầy cô và bè bạn. Gia đình không ai theo đuổi môn nghệ thuật này nhưng có lẽ những câu hát, làn điệu mà người mẹ quá cố hát cho nghe trong những năm tháng ấu thơ đã nuôi dưỡng và đưa duyên anh đến với chèo. Để rồi năm 18 tuổi, anh quyết tâm thi và theo học chèo...
